نفت از گذشته تا کنون / چرا پول نفتی ریسک بزرگ ایران شد؟

شواهد تاریخی نشان می دهد که پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت ایران در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۳۹ شمسی، توسط کمیسیون نفت مجلس شورای ملی به صحن علنی ارائه شد و بعد از گذشت یک هفته به تصویب رسید. با گذشت چند روز، مجلس سنا تصمیم بر تصویب این موضوع گرفت و در تاریخ ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ نفت ایران ملی شد.

نفت در تاریخ

تاریخ نشان می دهد که دکتر مصدق، تلاش های بسیاری را برای ملی شدن صنعت نفت ایران انجام داده اما اولین نفری نبوده که تلاش هایی را برای این اتفاق مهم تاریخی انجام داده است. دکتر مصدق در خاطراتش فکر ملی کردن نفت را به دکتر حسین فاطمی نسبت می‌دهد، به این شرح که جلسه‌ای در خانه حاج محمود نریمان با حضور آیت‌الله کاشانی و اعضای جبهه ملی تشکیل می‌شود و در آن جلسه، دکتر فاطمی ملی کردن نفت را پیشنهاد می‌دهد و اعضا پیشنهاد وی را قبول می‌کنند. پس می توان اشاره کرد که قبل از دکتر مصدق،  رحیمیان و آیت‌الله کاشانی و پس از آن، آقایان فاطمی و حائری‌زاده پیشنهاد ملی کردن نفت ایران را داده‌اند و دکتر مصدق اولین نفر نبوده است.

باید اشاره کرد که از همان ابتدا، چشم بسیاری از کشورها به دنبال نفت ایران بود و تلاش های بسیاری را برای به دست آوردن این میراث ارزشمند انجام داده اند. اما ایران توانست مقابل تمام آن ها ایستادگی کند و این سرمایه ملی را تا حال حاضر حفظ کرده است. دولت ها و مجلس های بسیاری از آن دوره تاکنون تلاش کرده اند تا بتوانند تولید نفت را افزایش دهند که البته می توان گفت تاحدودی موفق عمل کرده اند. ایران نیز سعی بر افزایش تولید و توان صادرات داشته است تا تحریم های نفتی کار خود را آغاز کرد. شدت گرفتن این تحریم ها سبب شد تا مشتریان ایران محدود شوند و تنها تعداد کمی از کشورها، خواهان نفت ایران باشند که یکی از بزرگ ترین آن ها چین است.

دولت سیزدهم و نفت

اگر بخواهیم عملکرد دولت سیزدهم را در ارتباط با بحث نفت ارزیابی کنیم، می توان به چند نکته مثبت اشاره کرد. آمارها نشان می دهد که در ۹ ماه ابتدایی امسال نرخ رشد بخش نفت و گاز در این مدت بیش از ۱۶ درصد بوده است که یک آمار خوب به نظر می رسد. همچنین شواهد بسیاری از سرمایه گذاری ها در صنعت نفت این امکان را به وجود خواهد آورد که در سال آینده نیز به‌دلیل سرمایه‌گذاری‌های مطلوب که در صنعت نفت در حال انجام است، رشد تولید و رشد اقتصادی بخش نفت ادامه پیدا کند. کشور اگر درگیر تحریم های سخت نفتی نبود، با افزایش تولید که درپیش گرفته است، می شد به میزان بالای صادرات و همچنین ارز آوری امید بیشتری داشت.

ذخیره سازی نفت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و کشورهای دارنده طلای سیاه تلاش می کنند تا بخشی از تولید خود را ذخیره کرده و بخش دیگری را به مصرف داخلی و صادرات اختصاص دهند. در دولت سیزدهم و در همین سال اجاری، حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ هزار بشکه نفت به ذخایر نفت خام کشور اضافه و چند میدان جدید نفتی نیز کشف شد. کشف این میادین جدید نفتی سبب شد تا به ذخایر نفتی کشور امیدوار باشیم و البته استخراج و بهره برداری نیز، نیازمند دستگاه های جدید و به روز است.

رابطه نفت و اقتصاد

باتوجه به آنکه بخش بسیار بزرگی از اقتصاد کشور را نفت تشکیل می دهد باید اشاره ای به اهمیت این سوخت مهم و تاثیر آن بر اقتصاد کرد. همانطور که درجریان هستید و طبق گفته بسیاری از کارشناسان اقتصاد و انرژی، اقتصاد ایران بر پایه نفت است و این موضوع را ریسک بزرگ نامیده اند. ایران باید بتواند به چیزهای دیگری به غیر از نفت امیدوار باشد چراکه آینده صادرات نفت و تقاضای جهانی، چندان مشخص نخواهد بود.  طبق گفته یک مقام مسئول، بخش قابل توجهی از رشد اقتصاد از محل تولید و صادرات نفت و میعانات گازی، تولید گاز و تامین خوراک موردنیاز پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها به انجام رسیده است.

ایران در بحث صادرات نفت توانسته است تحریم ها را تاحدودی کنار بزند. چندی پیش، وزیر نفت در ارتباط با بحث صادرات طلای سیاه اعلام کرده است که صادرات نفت ایران امروز به بالاترین مقدار از سال ۱۳۹۷ تاکنون رسید و این افزایش صادرات با کمترین تخفیف‌ها انجام می‌شود. هم‌اکنون در غرب کارون ۹ میدان نفتی وجود دارد که ۶ میدان آن از جمله آزادگان، یادآوران و… مشترک است. البته ایران یک مشتری همیشگی دارد که این کشور بزرگ ترین وارد کننده نفت جهان است. چین یکی از مشتریان نفت ایران است که در بازار جهانی به عنوان غول واردکننده نفت شهرت دارد. ایران در بین کشورهای تولید کننده نفت اوپک از جایگاه بسیار خوبی برخوردار است. بر اساس گزارش ماه مارس اوپک، ایران جایگاه سومین تولیدکننده نفت این سازمان را در ماه فوریه حفظ کرد. امید است با تلاش های مهندسان ایرانی و همچنین همت مسئولان، توان تولید نفت در کشور افزایش پیدا کند و میزان صادرات نیز، به رقم های مطلوب تری برسد.